Gazze’de devam eden savaş nedeniyle gelen tepkilere rağmen Hollanda’daki büyük süpermarket zincirleri İsrail ürünlerini satmaya devam ediyor. Peki bu ürünlerin raflardan kaldırılması gerçekten bir fark yaratır mı? Uzmanlara göre bu adımın etkisi sınırlı olabilir: “Hollanda satmazsa, başka ülkeler satın alır.”
Süpermarketler satışta ısrarcı
Albert Heijn, Jumbo ve Lidl gibi büyük zincirler, İsrail menşeli ürünleri şimdilik satmaya devam edeceklerini açıkladı. Lidl konuyla ilgili iç görüşmeler yürütse de, şu anda İsrail ürünleri hâlâ raflarda yer alıyor.
Süpermarketler hangi ürünlerin İsrail'den geldiğini tam olarak açıklamıyor. Ancak SOMO araştırma kuruluşundan Lydia de Leeuw’e göre bu ürünler mevsime bağlı olarak hurma, patates, yer fıstığı, paprika ve avokado gibi tarım ürünlerini kapsıyor.
“İşgal bölgesinden değil” iddiası tartışmalı
Market zincirleri, ürünlerin işgal altındaki topraklardan gelmediğini savunarak ulusal ve uluslararası yasalara uygun hareket ettiklerini belirtiyor. Ancak De Leeuw bu görüşe katılmıyor: “İsrail ekonomisinde işgal altındaki bölgelerle İsrail’in geri kalanı arasında net bir ayrım yapılmıyor. ‘Made in Israel’ etiketi yanıltıcı olabilir.”
Asıl endişe kamuoyu tepkisi
Gent Üniversitesi’nden siyasi ekonomi uzmanı Dawid Walentek’e göre, süpermarketler şu anda en çok marka imajları konusunda endişeli. "Eğer tüketici istemezse başka ülkeden ürün bulmak kolay. Ama İsrailli tedarikçilerle sözleşmeleri olabilir ve bundan kurtulmak zaman alabilir," diyor.
Walentek, şirketlerin siyasi kararlar almak istemediğini, çünkü bunun sınırının belirsiz olduğunu vurguluyor: “Aslında amaç kâr etmek. Satılan bir ürünü raftan kaldırmak için şirketlerin güçlü bir nedeni olması gerekir.”
Yaptırımlar olursa oyun değişir
Araştırmacıya göre İsrail ürünlerinin satışını engellemenin en etkili yolu hükümetin yaptırım uygulaması. "Eğer Avrupa ya da Hollanda ‘bu ürünler artık satılamaz’ derse, marketler bunu uygulamak zorunda kalır. Aksi hâlde ürünleri satmamaları beklenemez."
Ancak şu anda Avrupa Birliği’nin İsrail’e gıda yaptırımı gibi bir adımı yok. Sadece, İsrail’le yapılan "ortaklık anlaşmasının" askıya alınıp alınmaması tartışılıyor. Bunun da süpermarket ürünlerine etkisi henüz belirsiz.
Yaptırımlar etkili olur mu? Şüpheli
Walentek, gıda yaptırımlarının geçmişte pek işe yaramadığını hatırlatıyor: “2014’te Kırım’ın ilhakından sonra Rusya’ya karşı gıda yaptırımı uygulandı ama bu, Ukrayna işgalini engellemedi. Rus elmalarını yasaklamak nasıl etkisiz kaldıysa, İsrail hurmaları da benzer sonuçlar doğurur.”
Üstelik Hollanda’nın İsrail'den ithal ettiği tarım ürünleri sınırlı. 2022’de İsrail’den yapılan toplam ithalat 2,7 milyar euroydu; bunun büyük kısmı petrol, ilaç ve elektronik cihazlar. Tarım ürünleri İsrail ekonomisinin sadece %1-2’sini oluşturuyor.
İsrailli çiftçiler etkilenebilir
Yine de Walentek’e göre bu durumdan zarar görebilecek bir kesim var: İsrailli çiftçiler. “Hollanda pazarı küçük olsa da, ihracat çiftçiler için büyük gelir kaynağı. Ürünler alınmazsa, hükümete baskı yapmaları mümkün olabilir. Tıpkı Hollandalı çiftçilerin kendi ülkelerinde yaptığı gibi.”
Ancak Walentek, bunun gerçekleşme ihtimalini düşük görüyor: “Hollanda almazsa, İsrail ürünlerini ABD, Hindistan ya da Avustralya gibi ülkelere satar. Bu ticaretin yönünü değiştirir ama sona erdirmez.”
Etkiden çok sembol
Uzmanlara göre İsrail ürünlerinin Hollanda süpermarketlerinden çıkarılması siyasi olarak sınırlı etki yaratır, ancak sembolik anlamı olabilir. “Tüketici belki kendini daha iyi hisseder. Ama asıl değişim için uluslararası yaptırımlar gerekir.”
YASAL UYARI: Haberlerimizi izin almadan ve link vermeden kullananlar hakkında hukuki süreç başlatılacaktır. ©ufuk.nl UMG (Ufuk Media Grubu)