Hollanda'da birçok siyasi parti, karmaşık olan yardım sisteminden (toeslagenstelsel) kurtulmak istiyor. "Daha fazla çalışmak daha çok kazandırmalı" anlayışı, sol ve sağ partiler arasında ortak bir görüş haline geldi. Ancak yardım sisteminin kaldırılması, aynı zamanda ihtiyaç sahibi gruplara verilen desteği de ilgilendiriyor.
Milyonlarca hane yardım alıyor
Ülkede yaklaşık 6 milyon hane bir veya daha fazla yardım alıyor. Yardımlar, çocuk, çocuk bakımı, kira veya sağlık gibi alanlarda veriliyor ve yıllık ortalama 3.333 euro tutuyor. Devlet bu yardımlar için yılda yaklaşık 20 milyar euro harcıyor.
Partiler seçim öncesi yardım sistemini tartışıyor
Seçimlere yaklaşılırken siyasi partiler yardım sistemini değiştirmek için planlarını açıklıyor. Sistem hataya açık olduğu için vatandaşlar sık sık devlete geri ödeme yapmak zorunda kalıyor. Ayrıca, gelir arttıkça yardım miktarı azalıyor; bu da daha fazla çalışmanın getirisini düşürüyor.
Bazı partiler yardımları tamamen kaldırmak istiyor
Büyük partilerden GroenLinks-PvdA, VVD ve D66 yardım sisteminin tamamen kaldırılmasını savunuyor. Küçük partiler ise temel gelir gibi radikal reformlar öneriyor. CDA ise yardım miktarını azaltmayı, ancak tamamen kaldırmamayı tercih ediyor. GL-PvdA ve D66 ise asgari ücret ve sosyal yardım ödeneklerinin artırılmasını, böylece yardımların daha az ihtiyaç duyulmasını talep ediyor. VVD ise gelir desteğinde üst sınır getirerek çalışma motivasyonunu artırmayı hedefliyor. PVV ise yardım sistemiyle ilgili bir öneride bulunmuyor.
Herkese temel gelir önerisi
Seçim programlarında birçok öneri bulunuyor ancak detaylar eksik. En radikal öneri olan temel gelirde, herkes gelir, aile yapısı ve servet durumuna bakılmaksızın aynı miktarda aylık ödeme alacak. Böylece daha fazla çalışmak daha çok kazandıracak çünkü ek gelir kaybı olmayacak. Ayrıca bu sistem tahmin edilebilir ve basit olacak.
Ekonomistler yardım sisteminin basitleştirilmesini savunuyor
Ekonomist Huub Brouwer, yardımlar kaldırılır veya basitleştirilirse hata riskinin azalacağını ancak kişiye özel desteğin de azalacağını söylüyor. Kamu Ekonomisi Enstitüsü (IPE) 2023’te mevcut yardımları aylık 315 euro temel ödeme, yetişkin başına 110 euro ve çocuk başına 250 euro ödeme ile değiştirme önerisi getirdi. Tek ebeveynler ise 320 euro ekstra alacak. Bu öneride, çocuk bakımının neredeyse ücretsiz olması da varsayılıyor.
Asgari ücretin artırılması gündemde
Brouwer, asgari ücretin artırılmasını destekliyor; böylece insanların desteğe daha az bağımlı olacağını ve toplumsal eşitliğin artacağını belirtiyor.
Adalet anlayışında çelişkiler
IPE araştırmacıları, siyasetin “adalet” kavramı konusunda iki çelişkili görüşü fark edip etmediğini sorguluyor. Birincisi, insanların daha çok çalıştıklarında fazla gelir kaybetmemesi gerektiği; ikincisi ise yüksek gelirli ailelerin çocuk yardımı almaması gerektiği. Ancak gelir arttığında yardımlar kalkınca ilk sorun ortaya çıkıyor.
Gelire bağlı olmayan yardım sistemi önerisi
IPE araştırmacısı Jasper J. van Dijk, yardımların gelirden bağımsız hale getirilmesiyle sistemin basitleşeceğini belirtiyor. Böylece zengin bir cerrah ile düşük gelirli bir çalışan aynı miktarda yardım alacak. Ancak servet sınırını geçenler yardımdan yararlanamayacak. Ayrıca önerilen yeni vergi dilimleri ile gelir politikası sürdürülebilir kılınacak.
Çalışmanın getirisi düşük olanlar var
Mevcut vergi ve yardım sistemi nedeniyle düşük gelirli bazı kişiler daha çok çalıştığında kazançlarının sadece %20’sini ellerinde tutabiliyor. Çoğunluk ise gelirinin en az yarısını koruyor. Siyasi partiler, insanları daha çok çalışmaya teşvik etmek için ellerinde daha fazla para kalmasını istiyor ancak araştırmalar finansal teşvike verilen tepkinin sınırlı olduğunu gösteriyor.
Başvurularda sık hata ve geri ödeme sorunu
Sistemin bir diğer sorunu, yardım başvurularının bireyler tarafından yapılması ve hataların sık olması. Yaklaşık %23’ü yardımını geri ödemek zorunda kalıyor; 500.000’den fazla kişi 500 eurodan fazla ödeme yapıyor. Bu nedenle hak sahiplerinin yaklaşık %10’u yardıma başvurmaktan kaçınıyor.
Belediyeler farklı destekler sunuyor
Belediyeler, özel yardım ve ücretsiz beyaz eşya gibi desteklerle düşük gelirli ailelere yardımcı olmaya çalışıyor. Ancak çok sayıda düzenleme nedeniyle vatandaşların durumları karmaşıklaşıyor ve bazıları yine de yoksulluk sınırının altında kalıyor.
On iki yıldır sistemde ilerleme sağlanamıyor
2018’de ortaya çıkan yardım skandalı sonrası sistem eleştirilse de değişiklikler yavaş ilerliyor. Farklı hükümetler çocuk bakım yardımını değiştirmeyi planlıyor ancak sistem tamamen ortadan kalkmış değil. Araştırmacılar, on iki yıldır bu konuda ilerleme sağlanamadığını ve acilen çözüm bulunması gerektiğini vurguluyor.
YASAL UYARI: Haberlerimizi izin almadan ve link vermeden kullananlar hakkında hukuki süreç başlatılacaktır. ©ufuk.nl UMG (Ufuk Media Grubu)