Dünya genelinde ortalama yaşam süresi uzarken, gençler için tablo giderek kararıyor. The Lancet dergisinde yayımlanan Küresel Hastalık Yükü (Global Burden of Disease – GBD) araştırması, ergenler ve genç yetişkinlerde ölüm oranlarının artış eğiliminde olduğunu ortaya koydu. Uzmanlar, bu durumun “sessiz bir sağlık krizi” haline geldiği uyarısını yapıyor.
Ortalama yaşam süresi artıyor ama eşitsizlik büyüyor
GBD araştırması, 2023 itibarıyla dünya genelinde kadınlar için ortalama yaşam süresini 76,3 yıl, erkekler içinse 71,5 yıl olarak hesapladı. Bu değerler, 1950’ye göre yaklaşık 20 yıllık bir artış anlamına geliyor. Ancak coğrafi farklar dikkat çekici: Yüksek gelirli ülkelerde yaşam beklentisi 83 yıla kadar çıkarken, Sahra Altı Afrika ülkelerinde bu süre yalnızca 62 yıl seviyesinde kalıyor.
Genç ölümlerinde tersine gidiş
Raporun en çarpıcı bulgusu ise genç yaş grubundaki ölüm oranlarında görülen artış. Özellikle 10–29 yaş arası bireylerde ölüm oranları bazı bölgelerde önceki yıllara kıyasla yükselmiş durumda. Araştırma, Kuzey Amerika ve Latin Amerika’nın belirli bölgelerinde madde bağımlılığı, intihar ve trafik kazalarının öne çıkan ölüm nedenleri arasında yer aldığını ortaya koydu.
Washington Üniversitesi Sağlık Ölçümleri ve Değerlendirme Enstitüsü (IHME) Direktörü Christopher Murray, genç kadınlar arasında kaydedilen ölüm oranlarındaki artışın özellikle kaygı bozuklukları ve depresyonla bağlantılı olduğunu vurguluyor. Sosyal medya kullanımı, artan ekran süresi, ebeveynlik biçimlerinin değişimi ve Kovid-19 sonrası etkiler de bu eğilimi tetikleyen faktörler arasında değerlendiriliyor.
Yeni modellemeler ölüm oranlarını revize etti
Araştırma, GBD veri setinin güncellenmiş modellemeleri sayesinde önceki tahminlerden çok daha yüksek ölüm oranları olduğunu gösterdi. Özellikle 5–14 yaş grubunda bulaşıcı hastalıklar ve kazaların beklenenden daha fazla ölüme yol açtığı anlaşıldı.
15–29 yaş arası kadınlarda ölüm oranı, önceki küresel tahminlere göre yaklaşık yüzde 61 daha yüksek çıktı. Başlıca nedenler arasında gebelikle ilişkili komplikasyonlar, menenjit ve trafik kazaları yer alıyor.
Kronik hastalıklar ve ruh sağlığı sorunları artıyor
Rapor, küresel hastalık yükünün üçte ikisinden fazlasının artık kronik hastalıklardan kaynaklandığını ortaya koyuyor. Yüksek tansiyon, hava kirliliği, sigara kullanımı ve obezite gibi önlenebilir risk faktörleri, küresel sağlık sistemleri üzerindeki baskıyı artırıyor.
Ruh sağlığı sorunları ise özellikle genç nüfus arasında keskin bir artış gösteriyor. Depresyon, anksiyete bozuklukları ve yeme bozuklukları gibi durumlar, uzun vadeli yaşam kalitesini ciddi biçimde etkileyen faktörler haline gelmiş durumda.
Uzmanlardan politika çağrısı
IHME Direktörü Christopher Murray, tüm dünyadaki hükûmetlere gençlik lehine önceliklerin yeniden belirlenmesi çağrısında bulunuyor. “Genç ölümlerindeki bu artışı görmezden gelemeyiz. Sağlık politikalarının ağırlık merkezi, artık yalnızca yaşlı nüfusa değil, gençlere de kaydırılmalı” diyor.
Afrika merkezli sivil toplum kuruluşu Amref Health Africa’nın CEO’su Githinji Gitahi ise özellikle Sahra Altı Afrika’da genç nüfusun potansiyelinin, zayıf sağlık altyapısı nedeniyle kullanılamadığını belirtiyor: “Genç nüfusumuzla gurur duyuyoruz ama onları sağlık sistemleri içinde kaybediyoruz.”
Finansman eksikliği ilerlemeyi tehdit ediyor
Çalışmanın başyazarı Emmanuela Gakidou, düşük gelirli ülkelerde sağlıkta elde edilen kazanımların, uluslararası yardımların kesilmesiyle tehlikeye girdiğini söylüyor. Özellikle birincil sağlık hizmetleri, temel ilaçlar ve aşılara erişim konularında küresel finansmanın sürdürülmesinin kritik olduğunu vurguluyor.
Gakidou, “Küresel sağlık yardımları son yıllarda istikrarsızlaştı. Bu, sadece mevcut sistemleri değil, aynı zamanda gelecek kuşakları da doğrudan etkileyebilir” diyor.
YASAL UYARI: Haber, fotoğraf ve videolarımızı link vermeden kullananlar hakkında hukuki süreç başlatılacaktır. ©ufuk.nl UMG (Ufuk Media Grubu)