“Kutlu Kılan Bilgi”… Kutadgu Bilig

Yayınlama: 15.04.2023
A+
A-

Uzun zamandır tamamlamak istediğim ve sonunda bitirdiğim bir kitabı, bir eseri sizler paylaşmak istedim. İlk başlarda biraz karmaşık gelse de, okudukça ne kadar ustaca yazılıp aslında “biri olmadan diğeri de olmaz” dendiğinin, anlaşılır hale gelmesidir.

Bu eserin bu kadar kıymetli ve bir o kadar da önemli olmasının sebebi, Türklerin İslamiyeti kabul etmesinden sonra yazılmış ilk eserlerden (hatta ilk siyasetname örneği de diyebiliriz) biri olarak kabul edilmesidir.







İslamiyet değerlerinin yanı sıra, o dönem yaşantısını, anlayışını ve İslam öncesi Orta Asya Türk kültürünün özelliklerini yansıttığı için ayrıca önemlidir.







Sizlere Kutadgu Bilig’in yazarı Yusuf Has Hacib’ten, Kutadgu Bilig’in anlamı ve konusundan kısaca bahsetmek istiyorum. Kısaca diyorum çünkü en azından biraz merak edip sizlerde araştırıp okursunuz ümidiyle.

Yusuf Has Hacib

Yusuf Has Hacib günümüzde Kırgızistan sınırları içerisinde olan, 11. yüzyılda Karahanlı döneminde Balasagun’da eserini yazmaya başlamıştır. Balasagunlu Yusuf olarakta bilinir. Türk-İslam edebiyatının adı bilinen ilk şair ve düşünürü Balasagunlu Yusuf, 1070’de eserini Doğu Türkistan Kaşgar’da tamamlayıp, Karahanlı hükümdarı Ulu Buğra Han’a sunmuştur. Ulu Buğra Han bu eseri okuyup beğendikten sonra Balasagunlu Yusuf’u “Has Hacib” olarak tayin etmiştir. Has Haciplik günümüzde devlet kademesinde halkla ilişkilerin sorumlusu diyebiliriz. O tarihten sonra adı Yusuf Has Hacib olarak kalmıştır.

Kutadgu Bilig’in anlamı

Eserin birçok yerinde “kut” veya “kut olsun” sözleri geçmektedir. Eski Türkçe de “Tanrı tarafından kabul edilmiş, mutluluk, talih ve devlet” anlamında görürüz. Şimdi ki zamanda sıkça kullandığımız “Kutlu olsun” cümlesi ile eşanlamlıdır. “Bilig” bilgi anlamında kullanılmıştır. Kutadgu Bilig ise en kısa ve dar anlamıyla “Kutlu Kılan Bilgi” veya “Mutluluk Veren Bilgi” şeklinde açıklanmıştır.

Konusu

Karanhanlı Türkçesi ile yazılan Kutadgu Bilig 4 karakter üzerinden 4 görüş ile anlatılmıştır. Bunlar;

  • Kün-Toğdı (Gündoğdu): Hükümdar ve adaleti, hukuku ve töreyi
  • Ay-Toldı (Dolunay): Vezir, mutluluğu ve devleti
  • Ögdülmiş (Övülmüş): Vezirin oğlu Bilge olarak, Aklı
  • Odgurmış (Uyanmış): Vezirin akrabası Derviş olarak, akibeti ve yaşamın sonunu temsil ettiğini Yusuf Has Hacib yazmıştır.

Bu 4 kişi arasında geçen diyaloglar, devlet yönetenlerde olması gereken özellikleri, bireysel ve toplumsal olarak nasıl düzenleyeciğini anlatır.

***

Bu eseri okuduktan sonra şunu diyebilirim ki, Kutadgu Bilig insanlara her iki dünyada kutlu olmak için yazılmış bir eserdir. “ Bir gecede cahil kaldık” deyip ucuz bahanelere sığınarak sadece bir kaynaktan  beslenip işlerine gelmeyen değerlerimize saldırma cüreti gösterenleri bulundukları uçurumun kenarından alıp kendilerini daha mutlu bireyler kılacak bir kılavuzdur.

“Akıl karanlık gecede meşale gibidir

Bilgi seni aydınlatan ışıktır

İnsan akılla değer bulur, yücelir

Bu ikisiyle saygınlık kazanır”

[Kutadgu Bilig 288+289]

 

Sağlığınız daim, vatan sevginiz hakim olsun.

Simytech     Sifa